Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın piyasada para politikasını yönetme adına kullandığı faiz oranları bulunmaktadır. Bildiğiniz üzere Merkez Bankası para politikasını yönetmekten sorumlu tek kurumdur ve bankalar için nihai kredi merciidir. Bankaların ve/veya piyasanın likidite sıkışıklıklarında devreye girerek para politikası araçları ile likidite sağlamaktadır. Bu işlemleri yaparken de piyasada bulunan fiyat istikrarını ve finansal yapıya ait istikrarı sağlamakla görevlidir.

• Merkez Bankası Faiz Oranları

Merkez bankası yukarıda saydığımız görevlerini yerine getirirken kullandığı faiz oranları ise gecelik (o/n) , geç likidite(lon) ve 1 hafta repo faiz oranlarını kullanmaktadır.

Asıl konumuz olan ağırlıklı ortalama fonlama maliyetine geçmeden önce kısaca kullanılan faiz oranları hakkında bilgi aktaralım.

1. Gecelik (o/n) – Faiz Koridoru:  Merkez Bankasının gecelik olarak borç almak veya gecelik olarak borç vermek isteyen bankalara yönelik uyguladığı faizdir. Merkez Bankası bu yöntem ile  ikincil piyasalarda oluşan kısa vadeli faiz oranlarını ve  döviz kurlarını etkileyebilmektedir. TCMB’nin gecelik borç almada uyguladığı faiz oranı bugün için (19.01.2017) yıllık % 7,25, gecelik borç verme için uyguladığı faiz oranı ise yıllık yüzde 8,50.
2. Geç likidite(lon): Merkez Bankasının kullandığı geç likidite faiz oranı ise hesaplarını kapatmak veya ellerinde bulunan parayı borç vermek için son ana kadar bekleyen bankalara uygulanan faiz oranıdır. Saat 16:00 ile 17:00 arasında Merkez Bankası’na gecelik borç vermek isteyenlere yıllık %0 faiz oranı uygulanmaktadır. Gecelik olarak Merkez Bankasından borç almak isteyenlere ise yıllık %10 faiz oranı uygulanmaktadır.
3. 1 haftalık repo faiz oranı: Politika faiz oranı olarak da adlandırdığımız 1 haftalık repo faiz oranları ise Merkez Bankası 1 hafta vade ile repo ihalesi açmakta ve bankalar sahip oldukları tahvil ve bonoları TCMB’ye verip karşılığında para almakta ve vade sonunda parayı iade edip kâğıtlarını geri alıyorlar. Merkez Bankası bu yöntem ile   banka ve finans kurumlarının piyasada uyguladığı faiz oranlarını, bankalardan alınan kredilerin miktarını, hisse senedi ve döviz gibi varlıkların fiyatlarını etkileyebiliyor. 1 haftalık repo faiz oranı 19.01.2017 tarihi itibariyle yıllık % 8,00 olarak uygulanmaktadır.

Şimdi gelelim yazımızın asıl konusu olan TCMB ağırlıklı ortalama fonlama maliyetine. Politika faiz oranının öneminin azalması ile birlikte öne çıkan  TCMB ağırlıklı ortalama fonlama maliyeti Merkez Bankasının bankaları fonlamak için kullandığı iki temel araç olan ve yukarıda kısaca açıkladığımız gecelik borç verme ile 1 haftalık repo faiz oranlarının  miktarlara göre ağırlıklandırılmasından bulunan faiz ortalamasıdır. Kısaca bu enstrümana  Merkez Bankası’nın piyasayı fonlamakta kullandığı gerçek faiz de diyebiliriz.  2016 yılında ortalama olarak yüzde 8,37 olan faiz oranı 18.01.2017 tarihi itibariyle  % 9,06 olarak belirlendi. Fonlama maliyeti en son 10 Mart 2016 tarihinde yüzde 9 seviyesinin üzerini görmüştü. Bu durumun yaşanmasında USD/TL kurunun 3,90’lara kadar yükselmesi akabinde direk faiz artırımı yapmak yerine döviz zorunlu karşılık oranlarının 50 baz puan azaltılması ve piyasaya daha fazla döviz bırakılması ve haftalık yapılan repo ihalelerini iptal etti. Bankalarda yukarıda bahsettiğimiz %8 faiz ile bir haftalık borçlanmadan ziyade gecelik %8,50 faiz oranı ile borçlanmaya başladı. Hatta bankalara %10 faiz oranından geç likidite aracının kullanılması önerildi. Bu durum bankalar açısından faiz maliyetlerinin artmasına ve ağırlıklı ortalama fonlama maliyetinin yükselmesine sebebiyet vermiştir.

Mahfi Hoca bu faiz oranının kullanmasını şu şekilde açıklıyor.  “TCMB, faizin yukarı gitmesini istediğinde piyasadaki likidite ihtiyacını daha çok gecelik fonlamayla karşılıyor, faizin aşağı gitmesini istediğinde ise likidite ihtiyacını haftalık fonlamayı artırarak karşılıyor.” Kaynak 

Bu faiz oranını bankaların faiz oranları ile de doğrudan ilişkilendirebiliriz. Yukarı yönlü faiz, bankaların Merkez Bankasından borçlanma yoluyla likidite almasından dolayı maliyetlerini artırmakta ve faiz oranlarını yükseltirken aksi durumda piyasada daha düşük faizli kredi kullandırıma imkan vermektedir.

Bakalım Merkez Bankasının merakla beklenen Para Politikası Kurulu toplantısında faiz kararı nasıl açıklanacak.